Jakie dowody mogę wykorzystać w procesie sądowym o zaprzeczenie ojcostwa?

Postępowanie dowodowe w sprawach o ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz w sprawach związanych z unieważnieniem uznania dziecka.

Przepisy polskiej procedury cywilnej nie ustanawiają formalnej hierarchii środków dowodowych. Poszczególne środki dowodowe dopuszczalne w toku postępowań o ustalenie ojcostwa lub zaprzeczenie ojcostwa nie konkurują ze sobą, a wzajemnie się wspierają.

Niewątpliwe krąg dowodów, które mogą być wykorzystane w sprawach o ustalenie ojcostwa lub zaprzeczenie ojcostwa,  poszerzał się w miarę rozwoju nauk przyrodniczych.

Do tradycyjnych dowodów przyrodniczych, najczęściej stosowanych w praktyce polskich sądów, mogących podważać domniemanie ojcostwa, należy zaliczyć:

  • dowód na niezdolność zapłodnienia w okresie, na który przypada poczęcie,
  • dowód wyłączający ojcostwo oparty na zestawieniu czasu obcowania pozwanego i matki dziecka ze stanem rozwoju dziecka w chwili urodzenia,
  • dowód z grupowego badania krwi w różnych wariantach,
  • tzw. dowód z badań antropologicznych.

Z początkiem lat 90-tych do tego katalogu doszedł dowód z badań DNA (badanie kodu genetycznego DNA).

Dowód ten – w odróżnieniu od innych środków dowodowych wymienionych na wstępie, (zdolnych w sposób pewny co najwyżej wykluczyć ojcostwo pozwanego), pozwala z prawdopodobieństwem równym praktycznej pewności, stwierdzić, że pozwany jest ojcem dziecka, którego dotyczy postępowanie (wyr. SN z dnia 25.4.1997 r., I CKN 68/97, niepubl.).

W chwili obecnej wysoka wartość dowodu z badań DNA jest powszechnie uznana. Spośród dowodów przyrodniczych, badanie DNA nie tylko pozwala stwierdzić, że określony pozwany, którego dotyczy postępowanie jest ojcem dziecka, ale daje też największą możliwość wykluczenia ojcostwa.

Oczywiście nie można wykluczyć kwestionowania przez strony w toku postępowania prawidłowości przeprowadzenia przez jednostkę naukową czynności badawczych. Wysoka wartość dowodowa badań DNA jest bowiem rzecz jasna uwarunkowana ścisłym przestrzeganiem metod ich przeprowadzania.
Takie podważanie wiarygodności i mocy dowodowej wyniku badania powinno opierać się jednak na konkretnych faktach, nie zaś na samym niezadowoleniu strony z niekorzystnego dla niej wyniku badania. Samo subiektywne  przekonanie strony o wadliwości niekorzystnego dla niej wyniku nie stanowi wystarczającej podstawy do jego podważenia, czy żądania powtórzenia dowodu.

Należy także pamiętać, iż możliwość skorzystania przez sąd z dowodów przyrodniczych nie zwalnia od przeprowadzenia innych dowodów, a mianowicie:

  • dowodu z zeznań świadków
  • i przesłuchania stron.

Wyniki tych dowodów, odmienne od wyników dowodów przyrodniczych, a zatem np. wskazujące na możliwość ojcostwa mężczyzny, którego ojcostwo zostało wykluczone za pomocą dowodu przyrodniczego, mogą uzasadniać podejrzenie co do prawidłowości przeprowadzenia dowodu przyrodniczego (z grupowego badania krwi lub badania kodu DNA), co z kolei może uzasadniać konieczność ich powtórzenia.

Kancelaria Adwokacka
adwokat Marzanna Sobaniec